Wie een bestaande woning wil verbouwen, moet altijd rekening houden met de vraag of er een vergunning nodig is die moet worden aangevraagd.

Je kan te maken krijgen met vier opties: een vergunningsplicht, meldingsplicht zonder architect, meldingsplicht met architect of vrijstelling. Alleen in het geval van een vergunningsplicht moet je een vergunning aanvragen. Bij een meldingsplicht kun je aan de slag zonder vergunning, maar moet je de werken wel melden bij de gemeente. Bij een vrijstelling hoef je niks te doen.

Welk type van toepassing is voor jouw huis hangt af van de geplande werken. Wij sommen de meest gangbare op. Voor 100 procent zekerheid kun je het beste navraag doen, want de regelgeving kan variëren van regio tot regio.

1. Vrijstelling: geen vergunning nodig

Bij onderstaande renovaties mag je van start gaan met de werken zonder een toelating/vergunning:

• Garage, carport of bijgebouw (dus geen aanbouw) met een oppervlakte tot 40 m2. De kroonlijst mag maximaal 3 meter hoog zijn en de nok tot 4.5 meter.
• Serre, overdekt terras of veranda die voor minstens 75% uit glas bestaat.
• Terras, zwembad, vijver die kleiner zijn dan 80m2 (en niet-overdekt).
• Vernieuwen van dakbedekking, buitenschrijnwerk, gevelbekleding. Al wordt er wel in sommige gemeentes geëist dat je één op één vervangt. Dus met dezelfde look & feel. Voor afwijkingen is er dus mogelijk wel een vergunning nodig.
• Vernieuwen van binnenafwerking (sanitair, elektriciteit, vloeren, pleister).
• Dakvensters, zonnepanelen of zonneboilers plaatsen in of op je (platte) dak.
• Een ventilatiesysteem installeren

2. Melding zonder architect: geen vergunning, wel een melding

Voor sommige werken heb je geen tussenkomst van een architect nodig. Maar dat betekent niet dat je er zomaar in mag vliegen. Voor onderstaande werken moet je wel een melding doen bij de gemeente. Door het feit dat je dit als particulier zelf kan indienen, bespaar je architect kosten. Hou er wel rekening mee dat de documenten niet altijd zo eenvoudig in te vullen zijn, als je een leek in het vak bent. Als je liever iemand hebt die je bij de hand neemt, dan kan het inschakelen van een vakspecialist (tegen betaling) waardevol zijn.

Belangrijk is ook nog om mee te geven dat de functie van een pand niet mag wijzigen (bijvoorbeeld van een woning naar een kantoor) en hetzelfde geldt voor het aantal woongelegenheden (bijvoorbeeld één woning verbouwen tot 2 appartementen). Gebeurt dit wel, dan dien je samen te werken met een architect.

In volgende situaties spreek je van een melding zonder architect:

• Verticale vergrotingen van raamopeningen in achtergevel.
• Uitbreiding aan een bestaande woning tot een oppervlakte van 40m2. Echter enkel indien er geen stabiliteitsingrepen nodig zijn. De maximum bouwhoogte is ook beperkt tot 3.5 meter

3. Melding mét architect: geen vergunning, wel een melding

Zodra er stabiliteitswerken aan te pas komen, is er een tussenkomst van een architect vereist. Dit omdat stabiliteitswerken expertise vragen en je wilt uiteraard de stabiliteit van je woning niet in het geding brengen.

We zetten ze op een rij:

• Uitbreiding van een bestaande woning tot een oppervlakte van 40m2, waar stabiliteitsingrepen voor nodig zijn. Denk aan het openwerken van de bestaande achtergevel om meer connectie te hebben met de nieuwe aanbouw.
• Wegbreken van beperkt aantal dragende binnenmuren. Wat ‘beperkt’ inhoudt zal de architect evalueren op basis van de plannen.
• Verbreden van raam- en deuropeningen in zij- en achtergevel. Verbreden van een raamopening heeft immers ook impact op de stabiliteit van de gevel.

4. Omgevingsvergunning met architect

Deze vergunning is van toepassing op een uitgebreide renovatie. Dus niet enkel links en recht wat pimpen, maar een grondige upgrade van je woning.

In de volksmond wordt er nog vaak gesproken over een bouwvergunning, maar wettelijk gezien spreken we over een omgevingsvergunning. Deze hervorming werd doorgevoerd omdat men meer op een holistische manier naar projecten gaat kijken. Dus niet enkel de bouwtechnische aspecten maar ook de impact op de (leef)omgeving. Een omgevingsvergunning is dus een ruimer begrip, zoals de term al doet vermoeden. Het houdt ook rekening met zaken als erfgoed, natuur en ruimtelijke ordening. Simpel gezegd: de omgevingsvergunning is een upgrade van de vroegere bouwvergunning.

De omgevingsvergunning is verplicht als:

• Je een totaalverbouwing hebt met uitbreiding groter dan 40m2.
• Er sprake is van een wijziging tussen woonfunctie en kantoorfunctie (dienstverlening en vrije beroepen).
• Er aanpassingen komen in de voorgevel (bijvoorbeeld vergroten raam).
• Er sprake is van profielwijzigingen (bijvoorbeeld dakhelling van 25° naar 45°, ook wijziging terreinprofiel).

Het is als ‘leek’ niet altijd eenvoudig om te bepalen onder welke situatie je valt. Dus informeer zeker bij de gemeente of bij je renovatiepartner wat van toepassing is.

Tot slot: waarom een omgevingsvergunning?

Mensen vinden heel dat vergunningsverhaal soms een blok aan hun been. Want ja, een tussenkomst van een architect vraagt extra centen. Middelen die je misschien liever in dat mooie maatwerkmeubel zou investeren.

Een omgevingsvergunning is echter niet zomaar een luis in de pels. Het is een middel om erover te waken dat de geldende wetgeving en regelgeving wordt gerespecteerd en niet iedereen zomaar zijn zin doet. De vergunning heeft ook tot doel dat werken veilig en verantwoord worden uitgevoerd. Zodat bijvoorbeeld de stabiliteit van je woning gegarandeerd wordt.

Verder wil men ook het straatbeeld en de esthetiek bewaken. Tot de jaren ’70 kon iedereen maar aanmodderen, met een stuk Vlaamse ratjetoe tot gevolg. Verder wordt er zo ook rekening gehouden met de impact op de buren, denk aan lichtinval en privacy. Een vergunning biedt ook juridisch bescherming omdat ze bewijst dat jij en je aannemer de werken op een legale manier uitvoeren.

Laat het vergunningsverhaal je in ieder geval niet tegenhouden om die ideale woonplek te creëren. Er zijn heel wat goede experten die je op weg kunnen helpen.